Genel Coğrafya ve Yeryüzü Şekilleri
Ayrancının Doğal Yapısı
Ayrancı, İç Anadolu Bölgesi'nin güneyinde yer alan bir İlcedir. Topraklarının bir bölümü İç Anadolu Bölgesin de, bir bölümü de Akdeniz Bölgesin de bulunmaktadır. Ayrancı Orta Toroslar'ın kuzeyinde İç Anadolu bölümünde yer almaktadır. Ereğli Karapınar İlçeleri, Karaman İçel illeriyle komşu sınırları bulunmaktadır. İlce merkezi, Orta Toroslar'ın kuzey eteğinde olup yüz ölçümü 2577 km2'dir. Denizden yüksekliği ise 1.400.m.dir. Ayrancının doğusu Ereğli, batısı Karaman, kuzeyi Karapınar ilçeleri, güneyi ise Mersin (İçel) ile sınır teşkil etmektedir. Doğusunda Kirazdağ, güneyinde Yurtluk tepesi (Orzaladağ), kuzeydoğusu Demirtepe, batısı ise Karaman İline açık bir ovaya kurulmuştur. Torosların sularını toplayarak geçiren dereye Serpek deresi (Koca dere) denilir. En verimli yerler bu derenin kıyılarıdır.Bu kıyılara Balar Mevki adı verilir. Serpek deresi baharın eriyen kar suları ile seller içerisinde Toroslar'dan heyelan toprakları (Erezyon) bu kıyılara taşırlar. Diğer mevkilerinde; Kalkerli, tınlı, killi, kumlu topraklara rastlanır. Ayrancının doğu kısmında: Çukur, Demirtepe, Güneyinde: Ören, Batısında: Kafiryazı, Arpalı Kuzeyinde:İstasyon mevkileri yer alır. Etrafında Çakır, Bolgar Bozoğlan, Musadağı ve Karadağ ile çevrilidir. Ayrancı ve çevresinde deniz hayvanlarından midye ve İstinye gibi deniz hayvanları kabuklarına rastlanmaktadır.Bu fosillerde, buranın daha önce deniz olduğunu ortaya koymaktadır. İç Anadolu Bölgesi jeolojik zamanın sonuna kadar tatlı sularla kaplı idi.Sonradan bu suların çekilmesiyle seviye yönünden en doğuda yer olan tuz gölü bu suların kalıntısını teşkil etmektedir. Ayrancı da her ne kadar kara iklimi sürmekte ise de bulunduğu yer bakımından, Akdeniz iklimine de geçiş (intikal) iklimi özelliğini de taşır. İç Anadolu'nun kuzey ve orta kısmı kadar kışlar sert değil biraz daha yumuşak geçmektedir. Bir bakarsın hava soğuk olur.Bir de bakarsın hava değişir ısı yükselir ve hava ilkbahar sıcaklığını andırır.
ÇEVRE
Birçok medeniyete beşiklik eden Karaman ve Ayrancı toprakları, uzun yıllar çeşitli zamanlarda yakılıp, yıkılmış ve oldukça yıpratılmıştır. İnsanların yoğun olarak yaşadığı yerlerde, mutlak surette bir çevre sorunu oluşmaktadır. Bölge olarak en büyük sorun bitki örtüsünün fakirliği ve bunun da tabii sonucu olarak, çölleşmenin başlamasıdır. Karaman ve Ayrancı erozyon açısından oldukça büyük önem taşıyan bir konumdadır. Zira yüzölçümünün %82'si erozyona tabi bir yapı arz etmektedir. Özellikle, 9.393 km2 olan İl yüzölçümünün %52'si şiddetli ve çok şiddetli erozyona tabidir. Toprağı tutan bitki örtüsünün tahrip edilmesi sonucunda, örtüsüz kalan toprağın su ve rüzgar etkisiyle aşınması ve taşınması olarak tanımlanan erozyon, Ayrancı için en önemli çevre sorununu oluşturmaktadır. Ayrancı'ya tabii ve coğrafi güzelliklerin korunmasına yönelik olarak Karaman Valiliğinin girişimleri ve gayretleri sonucunda, Karaman-Ereğli sınırında bulunan ve birçok kuşun barındığı Akgöl'ün, Milli Parklar Kanununun üçüncü maddesine göre 30 Mart 1995 tarihinde Bakanlar Kurulu ile "Tabiatı Koruma Alanı" olarak tescili yaptırılmıştır.
AYRANCI'nın İklimi ve Bitki Örtüsü
Yüzölçümü 712 kilometre karedir. Denizden yüksekliği (Rakım) 1119 metredir. Ayrancı ve çevresi İç Anadolu'nun hakim kara iklimi içinde bulunduğundan yazın sıcak olur. Kışın sıfırın altında (ortalama) -15 -20 dereceye düştüğü tespit edilmiştir. Egemen olan iklim yapısı, genelde yazları sıcak ve kurak; kışları soğuk ve kar yağışlı olan karasal iklim yapısıdır. Yani, İç Anadolu'nun temel iklim yapısı, burada da görülmektedir. Yağış genellikle kış ve ilkbahar aylarında, yağmur ve kar şeklindedir. İlce de görülen karasal iklim özelliklerinin sonucu, bitki örtüsü olarak da step (bozkır) bitki topluluğu görülmektedir. Yağışlar en fazla ilkbahar, kış ve sonbahar mevsiminde düşer.En az yağış yaz mevsiminde olur.Hatta bazı senelerde yaz mevsiminde hiç yağış düşmez. Halk arasında kırk ikindi yağmurları ilkbaharda nisan ve mayıs aylarında yağar. Sonbahar yağmurları en fazla eylül ve ekim aylarında görülür. Kar kalınlığı 30-40 santimetreyi bulur. Kar kasım ayında düşmeye başlar. Mart ayının sonlarına kadar yerde (toprakta) kaldığı görülür. Ayrancı kuzeyinde (N) yıldız NE (kuzeydoğusunda) poyraz eser. Poyrazın yazın buğday başakların dolmasında faydası vardır. Kuzey (N) ve NE (kuzeydoğudan esen) rüzgarlar kuru ve serindirler.Güney batıdan (SW) lodos eser ve yağış getirir. Halk arasında lodosun gözü bugün yaşlıdır. Sözü rüzgarın yağış getirdiğini ifade etmek için kullanılır. Ord. Prof.Ahmet Ardelin Kilimatoloji kitabında söylediği gibi doğudan (E) güneydoğusu,batıdan (W) güneybatısı, rüzgarlar eserler.
AYRANCI'nın Yüzey Şekilleri: Dağları ve Ovaları
Ayrancı İlçesi'nin sınırları içerisinde bulunan arazinin üçte ikisi dağlıklı arazidir.İlce merkezi ova da kurulmuştur.Köyler dağ köyleri ve ova köyleri olarak adlandırılabilir. Güneyde Toroslar'a dahil Geyik ve Bolkar Dağları'na ulaşılır. Ayrancı İlçesini kuşatan dağlar: Bolkar, Bozoğlan, Musa, Meke ve Çakırdağ silsileleridir. Toroslar'a dahil bu dağların arasındaki "Tarihi Mera Yolu" ndan, İçel İline ulaşma olanağı mevcuttur. Karaman etrafında bulunan dağların ve Karadağ çevresinde, ovada yer alan iç denizin kıyı kesimlerinde, falezlere rastlanmaktadır. Bu falezlerin (Taraça, Seki) diklikleri 1 ile 10 m. arasında değişmekte olup; 900-995-1010 m. yükseltilerde yer almaktadırlar. Jeolojik devirlerde bu falezler, Karaman-Konya-Ereğli havzasındaki iç denizin seviye değişmelerine bağlı olarak meydana gelmiştir.
AYRANCI'NIN ORMANLARI: Ormanlarımızı oluşturan ağaç türleri: Meşe, çam, ladin, sedir ve ardıçtır. Ayrıca Toros Dağları arasında dar ve uzun vadi tabanlarında söğüt, kavak ve yabani meyve ağaçları da görülmektedir. Karaman Valiliğince 1994 yılında başlatılan "Her Köye Bir Orman" kampanyası çerçevesinde, orman varlığının arttırılması yönünde Ayrancı ilcesindeönemli bir adım atılmıştır.
AYRANCI İLÇESİ'NE BAĞLI YAYLALAR:
KAVAKÖZÜ
ÖNÜKAYA
PINAR KAYA
BUĞDAYLI
BERENDİ
KIRAMAN
ÇAT
BÜYÜKKORAŞ
KÜÇÜKKORAŞ
MELİKLİ
SARAYCIK
BÖĞECİK-DÜDEN
AYRANCININ OVALARI
"Ayrancı Ovası". Ovanın genişliği 375 km2; deniz seviyesinde yüksekliği ise 1010 - 1026 m.dir.
AYRANCI'nın Yüzey Şekilleri: Dağları ve Ovaları
AKARSULAR
KOCA DERE: ile birlikte Ayrancı Barajı'nı dolduran Ibrala DERESİ: 80 km. uzunluğunda olup; 2.7 debiye sahiptir. Göztaşı Tepe'den doğup Akköprü'de sona ermektedir.
GÖLLER VE BARAJLAR:
1-AKGÖL :
Doğa harikası bu göl,Ayrancı ilçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır.Yüzölçümü 29.8 km.dir. En derin noktası 2 m.dir. Denizden yüksekliği 990 m.olan bu göle Ereğli ilçesinin tahliye sularının karışması sonucu, bu göl bir bataklık haline gelmiştir. Doğal bir kuş cenneti olan gölde, üçyüze yakın kuş türü saptanmıştır. Doğal özelliklerini yitirme tehlikesiyle karşı karşıya kalan göl, Karaman Valiliği'nin girişimleri sonucunda, Bakanlar Kurulu'nca koruma altına alınmıştır. Av yasağı getirilen göl 1995 yılında "Milli Park" kapsamına alınmıştır. Doğu harikası bu göl, Ayrancı İlçesi sınırlarında bulunmaktadır. Yüzölçümü 29.8 km2 olup; en derin noktası 1 m.dir. Denizden yüksekliği 990 m. olan bu göle, Ereğli İlçesinin tahliye sularının karışması sonucu, göl bir bataklık haline gelmiştir. Doğal bir kuş cenneti olan gölde, üç yüze yakın kuş türü olduğu saptanmıştır. Doğal özelliklerini yitirme tehlikesiyle karşı karşıya olan göl, 1994 yılında Karaman Valiliğinin girişimleri sonucunda, Bakanlar Kurulu'nun 30.03.1995 tarih ve 95/6717 sayılı kararı ile koruma altına alınmıştır. Av yasağı getirilen gölün, "Milli Park" yapılması yolundaki çalışmalar sürdürülmektedir.
2-AYRANCI BARAJI :
Ayrancı İlçesi sınırları içinde olup 1962 yılında yapımı tamamlanmıştır. Kocadere üzerinde toprak dolgu olarak yapılan barajın yüzölçümü 2.368.050 m2.; yüksekliği 36 m., maksimum göl hacmi 30.900.000 m3.; dolgu hacmi 2.300.000 m3'tür.
3-DOKUZ YOL GÖLETİ :
Ayrancı ilçe sınırları içinde,sulama amaçlı olarak yapılmıştır.Homojen dolgu tipli olarak yapılan göletin yüksekliği 16 m.dir.Maksimum hacim 390.000 m,dolgu hacmi 97.500 m3'tür. Gölet 30 hektarlık sulama kapasitelidir. Ayrancı İLÇE, sınırları içinde sulama amaçlı olarak yapılmıştır. Homojen dolgu tipli olarak yapılan göletin yüksekliği 16 m.dir. Maksimum hacim 390.000 m3, dolgu hacmi 97.500 m3'tür. Göletten 30 hektarlık tarım arazisi sulanmaktadır. Göleti besleyen belli başlı bir akarsu yoktur.
AKGÖL: AYRANCI BARAJI:
Ayrancı ilçesi sınırları içerisindedir. 1962 yılında yapımı tamamlanmıştır. Kocadere üzerinde toprak dolgu olarak yapılan barajın yüzölçümü 2.368.050 m; yüksekliği 36 m, maksimum göl hacmi 30.900.000 m; dolgu hacmi 2.300.000 m3'tür
Ayrancı, İç Anadolu Bölgesi'nin güneyinde yer alan bir İlcedir. Topraklarının bir bölümü İç Anadolu Bölgesin de, bir bölümü de Akdeniz Bölgesin de bulunmaktadır. Ayrancı Orta Toroslar'ın kuzeyinde İç Anadolu bölümünde yer almaktadır. Ereğli Karapınar İlçeleri, Karaman İçel illeriyle komşu sınırları bulunmaktadır. İlce merkezi, Orta Toroslar'ın kuzey eteğinde olup yüz ölçümü 2577 km2'dir. Denizden yüksekliği ise 1.400.m.dir. Ayrancının doğusu Ereğli, batısı Karaman, kuzeyi Karapınar ilçeleri, güneyi ise Mersin (İçel) ile sınır teşkil etmektedir. Doğusunda Kirazdağ, güneyinde Yurtluk tepesi (Orzaladağ), kuzeydoğusu Demirtepe, batısı ise Karaman İline açık bir ovaya kurulmuştur. Torosların sularını toplayarak geçiren dereye Serpek deresi (Koca dere) denilir. En verimli yerler bu derenin kıyılarıdır.Bu kıyılara Balar Mevki adı verilir. Serpek deresi baharın eriyen kar suları ile seller içerisinde Toroslar'dan heyelan toprakları (Erezyon) bu kıyılara taşırlar. Diğer mevkilerinde; Kalkerli, tınlı, killi, kumlu topraklara rastlanır. Ayrancının doğu kısmında: Çukur, Demirtepe, Güneyinde: Ören, Batısında: Kafiryazı, Arpalı Kuzeyinde:İstasyon mevkileri yer alır. Etrafında Çakır, Bolgar Bozoğlan, Musadağı ve Karadağ ile çevrilidir. Ayrancı ve çevresinde deniz hayvanlarından midye ve İstinye gibi deniz hayvanları kabuklarına rastlanmaktadır.Bu fosillerde, buranın daha önce deniz olduğunu ortaya koymaktadır. İç Anadolu Bölgesi jeolojik zamanın sonuna kadar tatlı sularla kaplı idi.Sonradan bu suların çekilmesiyle seviye yönünden en doğuda yer olan tuz gölü bu suların kalıntısını teşkil etmektedir. Ayrancı da her ne kadar kara iklimi sürmekte ise de bulunduğu yer bakımından, Akdeniz iklimine de geçiş (intikal) iklimi özelliğini de taşır. İç Anadolu'nun kuzey ve orta kısmı kadar kışlar sert değil biraz daha yumuşak geçmektedir. Bir bakarsın hava soğuk olur.Bir de bakarsın hava değişir ısı yükselir ve hava ilkbahar sıcaklığını andırır.
ÇEVRE
Birçok medeniyete beşiklik eden Karaman ve Ayrancı toprakları, uzun yıllar çeşitli zamanlarda yakılıp, yıkılmış ve oldukça yıpratılmıştır. İnsanların yoğun olarak yaşadığı yerlerde, mutlak surette bir çevre sorunu oluşmaktadır. Bölge olarak en büyük sorun bitki örtüsünün fakirliği ve bunun da tabii sonucu olarak, çölleşmenin başlamasıdır. Karaman ve Ayrancı erozyon açısından oldukça büyük önem taşıyan bir konumdadır. Zira yüzölçümünün %82'si erozyona tabi bir yapı arz etmektedir. Özellikle, 9.393 km2 olan İl yüzölçümünün %52'si şiddetli ve çok şiddetli erozyona tabidir. Toprağı tutan bitki örtüsünün tahrip edilmesi sonucunda, örtüsüz kalan toprağın su ve rüzgar etkisiyle aşınması ve taşınması olarak tanımlanan erozyon, Ayrancı için en önemli çevre sorununu oluşturmaktadır. Ayrancı'ya tabii ve coğrafi güzelliklerin korunmasına yönelik olarak Karaman Valiliğinin girişimleri ve gayretleri sonucunda, Karaman-Ereğli sınırında bulunan ve birçok kuşun barındığı Akgöl'ün, Milli Parklar Kanununun üçüncü maddesine göre 30 Mart 1995 tarihinde Bakanlar Kurulu ile "Tabiatı Koruma Alanı" olarak tescili yaptırılmıştır.
AYRANCI'nın İklimi ve Bitki Örtüsü
Yüzölçümü 712 kilometre karedir. Denizden yüksekliği (Rakım) 1119 metredir. Ayrancı ve çevresi İç Anadolu'nun hakim kara iklimi içinde bulunduğundan yazın sıcak olur. Kışın sıfırın altında (ortalama) -15 -20 dereceye düştüğü tespit edilmiştir. Egemen olan iklim yapısı, genelde yazları sıcak ve kurak; kışları soğuk ve kar yağışlı olan karasal iklim yapısıdır. Yani, İç Anadolu'nun temel iklim yapısı, burada da görülmektedir. Yağış genellikle kış ve ilkbahar aylarında, yağmur ve kar şeklindedir. İlce de görülen karasal iklim özelliklerinin sonucu, bitki örtüsü olarak da step (bozkır) bitki topluluğu görülmektedir. Yağışlar en fazla ilkbahar, kış ve sonbahar mevsiminde düşer.En az yağış yaz mevsiminde olur.Hatta bazı senelerde yaz mevsiminde hiç yağış düşmez. Halk arasında kırk ikindi yağmurları ilkbaharda nisan ve mayıs aylarında yağar. Sonbahar yağmurları en fazla eylül ve ekim aylarında görülür. Kar kalınlığı 30-40 santimetreyi bulur. Kar kasım ayında düşmeye başlar. Mart ayının sonlarına kadar yerde (toprakta) kaldığı görülür. Ayrancı kuzeyinde (N) yıldız NE (kuzeydoğusunda) poyraz eser. Poyrazın yazın buğday başakların dolmasında faydası vardır. Kuzey (N) ve NE (kuzeydoğudan esen) rüzgarlar kuru ve serindirler.Güney batıdan (SW) lodos eser ve yağış getirir. Halk arasında lodosun gözü bugün yaşlıdır. Sözü rüzgarın yağış getirdiğini ifade etmek için kullanılır. Ord. Prof.Ahmet Ardelin Kilimatoloji kitabında söylediği gibi doğudan (E) güneydoğusu,batıdan (W) güneybatısı, rüzgarlar eserler.
AYRANCI'nın Yüzey Şekilleri: Dağları ve Ovaları
Ayrancı İlçesi'nin sınırları içerisinde bulunan arazinin üçte ikisi dağlıklı arazidir.İlce merkezi ova da kurulmuştur.Köyler dağ köyleri ve ova köyleri olarak adlandırılabilir. Güneyde Toroslar'a dahil Geyik ve Bolkar Dağları'na ulaşılır. Ayrancı İlçesini kuşatan dağlar: Bolkar, Bozoğlan, Musa, Meke ve Çakırdağ silsileleridir. Toroslar'a dahil bu dağların arasındaki "Tarihi Mera Yolu" ndan, İçel İline ulaşma olanağı mevcuttur. Karaman etrafında bulunan dağların ve Karadağ çevresinde, ovada yer alan iç denizin kıyı kesimlerinde, falezlere rastlanmaktadır. Bu falezlerin (Taraça, Seki) diklikleri 1 ile 10 m. arasında değişmekte olup; 900-995-1010 m. yükseltilerde yer almaktadırlar. Jeolojik devirlerde bu falezler, Karaman-Konya-Ereğli havzasındaki iç denizin seviye değişmelerine bağlı olarak meydana gelmiştir.
AYRANCI'NIN ORMANLARI: Ormanlarımızı oluşturan ağaç türleri: Meşe, çam, ladin, sedir ve ardıçtır. Ayrıca Toros Dağları arasında dar ve uzun vadi tabanlarında söğüt, kavak ve yabani meyve ağaçları da görülmektedir. Karaman Valiliğince 1994 yılında başlatılan "Her Köye Bir Orman" kampanyası çerçevesinde, orman varlığının arttırılması yönünde Ayrancı ilcesindeönemli bir adım atılmıştır.
AYRANCI İLÇESİ'NE BAĞLI YAYLALAR:
KAVAKÖZÜ
ÖNÜKAYA
PINAR KAYA
BUĞDAYLI
BERENDİ
KIRAMAN
ÇAT
BÜYÜKKORAŞ
KÜÇÜKKORAŞ
MELİKLİ
SARAYCIK
BÖĞECİK-DÜDEN
AYRANCININ OVALARI
"Ayrancı Ovası". Ovanın genişliği 375 km2; deniz seviyesinde yüksekliği ise 1010 - 1026 m.dir.
AYRANCI'nın Yüzey Şekilleri: Dağları ve Ovaları
AKARSULAR
KOCA DERE: ile birlikte Ayrancı Barajı'nı dolduran Ibrala DERESİ: 80 km. uzunluğunda olup; 2.7 debiye sahiptir. Göztaşı Tepe'den doğup Akköprü'de sona ermektedir.
GÖLLER VE BARAJLAR:
1-AKGÖL :
Doğa harikası bu göl,Ayrancı ilçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır.Yüzölçümü 29.8 km.dir. En derin noktası 2 m.dir. Denizden yüksekliği 990 m.olan bu göle Ereğli ilçesinin tahliye sularının karışması sonucu, bu göl bir bataklık haline gelmiştir. Doğal bir kuş cenneti olan gölde, üçyüze yakın kuş türü saptanmıştır. Doğal özelliklerini yitirme tehlikesiyle karşı karşıya kalan göl, Karaman Valiliği'nin girişimleri sonucunda, Bakanlar Kurulu'nca koruma altına alınmıştır. Av yasağı getirilen göl 1995 yılında "Milli Park" kapsamına alınmıştır. Doğu harikası bu göl, Ayrancı İlçesi sınırlarında bulunmaktadır. Yüzölçümü 29.8 km2 olup; en derin noktası 1 m.dir. Denizden yüksekliği 990 m. olan bu göle, Ereğli İlçesinin tahliye sularının karışması sonucu, göl bir bataklık haline gelmiştir. Doğal bir kuş cenneti olan gölde, üç yüze yakın kuş türü olduğu saptanmıştır. Doğal özelliklerini yitirme tehlikesiyle karşı karşıya olan göl, 1994 yılında Karaman Valiliğinin girişimleri sonucunda, Bakanlar Kurulu'nun 30.03.1995 tarih ve 95/6717 sayılı kararı ile koruma altına alınmıştır. Av yasağı getirilen gölün, "Milli Park" yapılması yolundaki çalışmalar sürdürülmektedir.
2-AYRANCI BARAJI :
Ayrancı İlçesi sınırları içinde olup 1962 yılında yapımı tamamlanmıştır. Kocadere üzerinde toprak dolgu olarak yapılan barajın yüzölçümü 2.368.050 m2.; yüksekliği 36 m., maksimum göl hacmi 30.900.000 m3.; dolgu hacmi 2.300.000 m3'tür.
3-DOKUZ YOL GÖLETİ :
Ayrancı ilçe sınırları içinde,sulama amaçlı olarak yapılmıştır.Homojen dolgu tipli olarak yapılan göletin yüksekliği 16 m.dir.Maksimum hacim 390.000 m,dolgu hacmi 97.500 m3'tür. Gölet 30 hektarlık sulama kapasitelidir. Ayrancı İLÇE, sınırları içinde sulama amaçlı olarak yapılmıştır. Homojen dolgu tipli olarak yapılan göletin yüksekliği 16 m.dir. Maksimum hacim 390.000 m3, dolgu hacmi 97.500 m3'tür. Göletten 30 hektarlık tarım arazisi sulanmaktadır. Göleti besleyen belli başlı bir akarsu yoktur.
AKGÖL: AYRANCI BARAJI:
Ayrancı ilçesi sınırları içerisindedir. 1962 yılında yapımı tamamlanmıştır. Kocadere üzerinde toprak dolgu olarak yapılan barajın yüzölçümü 2.368.050 m; yüksekliği 36 m, maksimum göl hacmi 30.900.000 m; dolgu hacmi 2.300.000 m3'tür
